Basílica de la Sagrada Família

Όταν αναρωτήθηκα για ποιο κτίριο θα έγραφα πρώτο στη στήλη της Αρχιτεκτονικής η απάντηση ήρθε εντελώς αβίαστα και φυσικά στο μυαλό μου. Όφειλα να απονείμω φόρο τιμής στο κτίσμα το οποίο με έκανε να ερωτευτώ την Αρχιτεκτονική μια για πάντα. Basílica de la Sagrada Família. Θυμάμαι σαν χθες τον πεντάχρονο εαυτό μου να ξεφυλλίζει το άλμπουμ που μου είχε χαρίσει ο νονός μου την προηγούμενη ημέρα των γενεθλίων μου. Εκεί που περιεργαζόμουν με προσοχή και τις πυραμίδες της Αιγύπτου, το Σινικό Τείχος, τον Πύργο του Eiffel, το άγαλμα της Ελευθερίας...αντίκρισα με κάτι παραπάνω από δέος Το Κτίσμα. Μαγεύτηκα. Από εκείνη την στιγμή και μετά ήξερα με τι θέλω να ασχοληθώ στη ζωή μου.

H Basílica i Temple Expiatori de la Sagrada Família (Βασιλική και Εξαγνιστική Εκκλησία της Αγίας Οικογενείας) είναι ρωμαιοκαθολική εκκλησία που βρίσκεται στη Βαρκελώνη. H κατασκευή του έργου ξεκινάει με πρωτοβουλία του καταλανού βιβλιοπώλη και ιδρυτή του Asociación Espiritual de Devotos de San José (Πνευματικός Σύλλογος Λατρείας του Αγίου Ιωσήφ), Josep Maria Bocabella. Ο Bocabella εμπνέεται από το ταξίδι του στο Βατικανό της Ιταλίας το 1872 και παίρνει την απόφαση να κτίσει μία εκκλησία σαν και αυτή που είδε στο Λορέτο.

Η κρύπτη του ναού, που χρηματοδοτείται από δωρεές, ξεκινάει να κατασκευάζεται στις 19 Μαρτίου του 1882, στο πανηγύρι του Αγίου Ιωσήφ. Τον σχεδιασμό αναλαμβάνει ο αρχιτέκτονας Francisco de Paula del Villar, ο οποίος έχει σκοπό να χτίσει μια τυπική Gothic Revival εκκλησία. Ωστόσο, όταν το 1883 αναλαμβάνει ο καταλανός 31χρόνος αρχιτέκτονας Antoni Gaudí (1852-1926) τα σχέδια της εκκλησίας αλλάζουν ριζικά. Ο Gaudí με το μοναδικό αρχιτεκτονικό και μηχανικό του στυλ αποφασίζει να περιπλέξει τις Gothic φόρμες με τα καμπυλόγραμμα Art Nouveau σχήματα. Ένα χρόνο μετά ο Gaudí γίνεται Architect Director του έργου.

Ο Antoni Gaudí αφιερώνει όλη την υπόλοιπη ζωή του -43 ολόκληρα χρόνια- στο μνημειώδες αυτό έργο χαρίζοντας στην ανθρωπότητα ένα από τα μεγαλύτερα θαύματα της Αρχιτεκτονικής. Λέγεται πως σχετικά με το θέμα της μακροχρόνιας κατασκευής, ο Gaudí έδωσε κάποτε την εξής απάντηση: "Ο πελάτης μου δεν βιάζεται". Όταν το 1926 ο Αρχιτέκτονας αφήνει τις τελευταίες του πνοές η βασιλική είναι ολοκληρωμένη μόλις κατά το 15 με 25%. Μετά το θάνατό του, λοιπόν, η κατασκευή συνεχίζεται υπό τη διεύθυνση του Domènec Sugrañes i Gras μέχρι που διακόπτεται από τον Ισπανικό Εμφύλιο του 1936. Τμήματα της ημιτελούς βασιλικής, πολλά σχέδια και μοντέλα του Gaudí καθώς και το εργαστήριό του καταστρέφονται κατά τη διάρκεια του τραγικού εμφυλίου από καταλανούς αναρχικούς. Τα σημερινά σχέδια του έργου είναι βασισμένα σε ανακατασκευασμένες εκδοχές των σχεδίων που τυλίχθηκαν στις φλόγες καθώς και σε αναπροσαρμογές που έγιναν κατά καιρούς. Από το 1940 και έπειτα την κατασκευή αναλαμβάνουν οι αρχιτέκτονες Francesc Quintana, Isidre Puig Boada, Lluís Bonet i Gari και Francesc Cardoner. Ο φωτισμός σχεδιάζεται από τον Carles Buigas. Κατά την δεκαετία των '80s o τότε και μέχρι και σήμερα διευθυντής του έργου και γιος του Lluís Bonet, Jordi Bonet i Armengol εντάσσει για πρώτη φορά τη χρήση των υπολογιστών τόσο στην διαδικασία του σχεδιασμού όσο και της κατασκευής. Ο Mark Burry από τη Νέα Ζηλανδία εργάζεται ως Executive Architect και μελετητής του έργου.

Τις προσόψεις του κτιρίου κοσμούν τα εξαίσια γλυπτά των J. Busquets, Etsuro Sotoo καθώς και του αμφιλεγόμενου Josep Subirachs. Το κεντρικό κλίτος της θολωτής κατασκευής ολοκληρώνεται το 2000 και από τότε η κύρια αποστολή είναι η κατασκευή του εγκάρσιου θολωτού κλίτους και της αψίδας. Από το 2006 οι εργασίες εστιάζονται στη διέλευση και στην υποστηρικτική δομή του κεντρικού πύργου του Ιησού Χριστού καθώς και στο νότιο περίβολο του κεντρικού κλίτους, το οποίο και πρόκειται να αποτελέσει τη νότια πρόσοψη της Δόξας (Glory façade). Στα μέσα του 2010 η οροφή του κύριου κλίτους εντέλει ολοκληρώνεται και ένα εκκλησιαστικό όργανο εγκαθίσταται από την εταιρεία Blancafort Orgueners de Montserrat, επιτρέποντας έτσι τη χρήση του κτιρίου για θρησκευτικούς πια σκοπούς. Το όργανο διαθέτει 26 stops (1.492 σωλήνες) σε δύο εγχειρίδια και ένα pedalboard. Προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι ξεχωριστές ακουστικές προκλήσεις που τίθενται από την αρχιτεκτονική και το τεράστιο μέγεθος του ναού πολλά πρόσθετα όργανα σχεδιάζεται να εγκατασταθούν στο μέλλον σε διάφορα σημεία του. Τα όργανα αυτά θα μπορούν να παίζουν χωριστά (από τις δικές τους ατομικές κονσόλες) αλλά και ταυτόχρονα (από μία μόνο κινητή κονσόλα), αποδίδοντας συνολικά ένα όργανο της τάξης των 8.000 σωλήνων.

Η εκκλησία καθαγιάζεται από τον Πάπα Benedict XVI στις 7 Νοεμβρίου του 2010 μπροστά σε 6.500 κόσμο. Επιπλέον, άλλες 50.000 παρακολουθούν την καθαγίαση έξω από την Βασιλική, όπου περισσότεροι από 100 επίσκοποι και 300 ιερείς βρίσκονται σε ετοιμότητα να προσφέρουν Θεία Κοινωνία. Η κατασκευή της Sagrada Família αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2026, στην επέτειο των 100 χρόνων από τον θάνατο του Gaudí. Ωστόσο δεν αποκλείεται το ενδεχόμενο της ολοκλήρωσης του έργου εντός της δεκαετίας που διανύουμε καθώς η πρόσθετη χρηματοδότηση η οποία ελήφθη από τους τουρίστες που επισκέφθηκαν την Βαρκελώνη κατά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1992 φαίνεται να είναι πολύ αξιόλογη.

Το αρχικό σχέδιο του Gaudí περιλαμβάνει 18 κωδωνοστάσια, τα οποία αντιπροσωπεύουν τους Δώδεκα Αποστόλους, τους Τέσσερις Ευαγγελιστές, την Παναγία και τον Ιησού Χριστό. Τα οκτώ από αυτά έχουν ήδη κατασκευαστεί και αντιστοιχούν σε τέσσερις αποστόλους στην πρόσοψη της Γέννησης και σε άλλους τέσσερις στην πρόσοψη των Παθών. Το 2005, σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα της Basílica de la Sagrada Família, ανακαλύπτονται κάποια σχέδια του Gaudí στα Αρχεία του Δήμου, τα οποία δείχνουν το κωδωνοστάσιο της Παναγίας να είναι χαμηλότερο από αυτό των Ευαγγελιστών. Έτσι αποφασίζεται το ύψος του κωδωνοστασίου να συμφωνεί με την επιθυμία του Αρχιτέκτονα, αφού κάτι τέτοιο είναι συμβατό με τα υπάρχοντα θεμέλια. Τα κωδωνοστάσια των Ευαγγελιστών θα υπερβαίνονται από γλυπτά που απεικονίζουν τα παραδοσιακά τους σύμβολα: έναν ταύρο (Άγιος Λουκάς), έναν φτερωτό άνθρωπο (Άγιος Ματθαίος), έναν αετό (Άγιος Ιωάννης) και ένα λιοντάρι (Άγιος Μάρκος). Το κεντρικό κωδωνοστάσιο του Ιησού Χριστού θα υπερβαίνεται από έναν γιγαντιαίο σταυρό και θα αποτελεί το υψηλότερο κωδωνοστάσιο που χτίστηκε ποτέ. Θα έχει ύψος 170 μέτρα ακριβώς, ώστε να είναι κατά ένα μέτρο χαμηλότερο από τον λόφο Montjuïc της Βαρκελώνης, καθώς ο Gaudí πίστευε πως το δικό του δημιούργημα δεν θα έπρεπε να ξεπερνάει αυτό του Θεού. Η ολοκλήρωση της κατασκευής των κωδωνοστασίων θα κάνει τη Sagrada Família το υψηλότερο εκκλησιαστικό κτίσμα του κόσμου.

Η εκκλησία έχει τρεις κύριες προσόψεις· την ανατολική πρόσοψη της Γέννησης (Nativity Façade), την δυτική πρόσοψη των Παθών (Passion Façade) και τη νότια πρόσοψη της Δόξας (Glory Façade), η οποία ακόμη δεν έχει ολοκληρωθεί. Η πρόσοψη της Γέννησης χτίζεται πριν τη διακοπή των έργων το 1936 και φέρει την πιο άμεση επιρροή από τον Gaudí. Η κατασκευή της πρόσοψης των Παθών ξεκινάει το 1954, και οι πύργοι της, που βασίζονται πάνω στα ελλιπή σχέδια του 1917 του Gaudí, ολοκληρώνονται το 1976. Η δυτική πρόσοψη είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακή χάρη στο κωδωνοστάσιό της και τις ισχνές και βασανισμένες φιγούρες που μεταξύ των άλλων απεικονίζουν τον μαστιγωμένο Χριστό καθώς και την σταύρωσή Του. Αυτές οι αμφιλεγόμενες μορφές αποτελούν δουλειά του γλύπτη Josep Maria Subirachs. Η πρόσοψη της Δόξας, της οποίας η κατασκευή ξεκινάει το 2002, πρόκειται να είναι η μεγαλύτερη και η πιο μνημειώδης από τις τρεις καθώς θα αντιπροσωπεύει την Ανάβαση του ανθρώπου προς τον Θεό. Θα απεικονίζει διάφορες σκηνές όπως της Κόλασης και του Καθαρτηρίου καθώς και στοιχεία όπως τα Επτά Θανάσιμα Αμαρτήματα και οι Επτά Ουράνιες Αρετές.

Η Sagrada Família έχει διχάσει κατά καιρούς τους πολίτες της Βαρκελώνης για διάφορους λόγους, όπως για το ότι έχει μέγεθος και εμβέλεια καθεδρικού ναού, αν και δεν πρόκειται να γίνει ποτέ τέτοιο (έδρα του επισκόπου), για την πιθανότητα τα έργα που έλαβαν χώρα μετά το θάνατό του Gaudí να μην βασίστηκαν στον σχεδιασμό του ίδιου και πιο πρόσφατα για την κατασκευή υπόγειου τούνελ ισπανικής σιδηροδρομικής γραμμής υψηλής ταχύτητας προς την Γαλλία που θα μπορούσε να διαταράξει τη σταθερότητα του κτιρίου. Για την ιστορία, το τελευταίο επιλύθηκε με την εφαρμογή του συστήματος Edilon Sedra. Με το σύστημα αυτό οι σιδηροτροχιές ενσωματώνονται σε ένα ελαστικό υλικό το οποίο απορροφά τους κραδασμούς. Μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει αναφορά καμίας ζημιάς στη Sagrada Família.

Μαζί με έξι άλλα κτίρια του Gaudí στη Βαρκελώνη, η Sagrada Família έχει χαρακτηριστεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Αξίζει να σημειωθεί πως ο χαρακτηρισμός αφορά μόνο τμήμα της βασιλικής και συγκεκριμένα την κρύπτη και την πρόσοψη της Γέννησης. Κατά την κρίση μου, ωστόσο, λίγη σημασία έχουν οι επιδοκιμασίες των διάφορων οργανισμών που λειτουργούν με συγκεκριμένες δομές και κανονισμούς. Τα κτίσματα δεν κρύβονται. Είναι έργα τέχνης προσιτά προς κάθε περαστικό και διαβάτη. Διαθέσιμα κάθε ώρα και στιγμή τόσο να κριθούν όσο και να θαυμαστούν. Και εδώ ακριβώς κρύβεται για μένα η μαγεία της Αρχιτεκτονικής.

Επίσημο website της Sagrada Família

& το προσδοκώμενο αποτέλεσμα όπως φαίνεται σε ένα πολύ καλά δουλεμένο video

#Αρχιτεκτονική